BLOG | Ογκολογία

της Αλεξίας Θωμοπούλου, κλινικής διαιτολόγου, ειδικής στη διατροφή ογκολογικών ασθενών

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 2020 ο καρκίνος στομάχου αποτελούσε το 5,6% των νέων διαγνώσεων καρκίνου παγκοσμίως, ενώ ευθυνόταν για το 7,7% των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως. Δεδομένης της φύσης της εν λόγω κακοήθειας, καθίσταται σαφές ότι η διατροφή μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο και στην πορεία του ίδιου του ασθενούς.

Η διατροφική παρέμβαση

Ο καρκίνος στομάχου συχνά συνοδεύεται από μεγάλη απώλεια σωματικού βάρους, γεγονός που επιβαρύνει τον οργανισμό του ασθενούς και δυσχεραίνει την ποιότητα ζωής του. Η έγκαιρη διατροφική αξιολόγηση και παρέμβαση μπορεί να μειώσει την απώλεια βάρους και να καλύψει τις διατροφικές του ανάγκες.

Καθώς ο καρκίνος στομάχου αντιμετωπίζεται κυρίως χειρουργικά, αυτό επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την πρόσληψη τροφής, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να υποσιτίζονται και, επομένως, να μην καλύπτονται οι διατροφικές τους ανάγκες. Η διατροφική παρέμβαση στοχεύει στην ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού μέσω της κάλυψης των διατροφικών τους αναγκών, στον περιορισμό της απώλειας σωματικού βάρους και μυϊκής μάζας και στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της θεραπείας, όπως η ανορεξία, ο έντονος κορεσμός, η ναυτία και ο εμετός. Η διατροφική αντιμετώπιση στοχεύει κυρίως στη ρύθμιση της συχνότητας, της ποσότητας και της σύστασης των γευμάτων.

Η συνεννόηση με κάποιον ειδικό είναι καθοριστικής σημασίας στο θέμα της διατροφής, διότι με τη σωστή καθοδήγηση και το κατάλληλο διαιτολόγιο μπορεί να αντιμετωπιστούν τα διατροφικά προβλήματα που προκύπτουν μετά το χειρουργείο.

Εξατομικευμένο διατροφικό πλάνο

Οι ογκολογικοί ασθενείς συνήθως αντιμετωπίζουν απώλεια σωματικού βάρους και μυϊκής μάζας, απώλεια όρεξης, έντονο κορεσμό, διάρροιες, εμετούς, ναυτία, αλλοιωμένη γεύση και όσφρηση. Για να καλυφθούν οι ανάγκες τους και να αντιμετωπιστούν τα επιμέρους διατροφικά προβλήματα, χρειάζεται εξατομικευμένο διατροφικό πλάνο, το οποίο διαφοροποιείται ανάλογα με το πρόβλημα.

Σε γενικές γραμμές, η διατροφή τους θα πρέπει να είναι πλούσια σε ενέργεια (θερμίδες), σε πρωτεΐνες (κρέας, ψάρι, γαλακτοκομικά, αυγά κ.λπ.) και σε ω3 λιπαρά οξέα (ελαιόλαδο, μουρουνέλαιο, λιπαρά ψάρια, λιναρόσπορος, αβοκάντο).

Ο μειωμένος όγκος του στομάχου ή η πλήρης εκτομή του συχνά προκαλούν συμπτώματα κορεσμού στον ασθενή. Γι’ αυτό τον λόγο, τροφές δύσπεπτες, όπως τα όσπρια, και τροφές πολύ πλούσιες σε λιπαρά, όπως π.χ. τηγανητά, σάλτσες, σφολιάτες και αλλαντικά, καλό είναι να αποφεύγονται.

Αντιθέτως, τροφές πλούσιες σε απλούς υδατάνθρακές όπως πατάτες, ζυμαρικά, ρύζι και απλά μαγειρεμένα είναι καλύτερα ανεκτές.

Τήρηση του διατροφικού πλάνου

Στην περίπτωση που ο ασθενής μπορεί να εργαστεί, η τήρηση ενός διατροφικού πλάνου δεν είναι τόσο δύσκολη από όσο φαίνεται. Υπάρχουν σνακ που είναι εύκολο να μεταφερθούν, όπως κράκερ, φρυγανιές, ψωμί, τυρί, φρούτα, γιαούρτι, αυγό βραστό, αβοκάντο, τορτίγια, αλλά και αραβική πίτα.

Επίσης, φαγητά όπως κρέας ή ψάρι ψητό ή μαγειρευτό με κάποιο συνοδευτικό, όπως ρύζι, χυλοπίτες ή άλλα ζυμαρικά, είναι εύκολο να τα προμηθευτεί από κάποιο εστιατόριο. Σε αυτή την περίπτωση, η μερίδα εστιατορίου θα πρέπει να καταναλωθεί σε 2 ή 3 διαφορετικά χρονικά διαστήματα.

Μπορεί να βοηθήσει η άσκηση;

Σύμφωνα με τις πρόσφατες οδηγίες για τον καρκίνο, η άσκηση αποτελεί πλέον μέρος της θεραπείας. Ο ρόλος της είναι πολύ σημαντικός για τη διατήρηση της μυϊκής μάζας, τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης και της ψυχολογίας του ασθενούς.

Για τον ασθενή, ο οποίος ήταν δραστήριος πριν νοσήσει και ασκούνταν, ο στόχος είναι η διατήρηση της φυσικής δραστηριότητας στον βαθμό που είναι εφικτό. Για τον ασθενή, ο οποίος πριν τη διάγνωση διατηρούσε ένα καθιστικό τρόπο ζωής, συνίσταται η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας στον βαθμό που μπορεί.

Για να αποτραπεί η απώλεια της μυϊκής μάζας, οι ασκήσεις ενδυνάμωσης είναι η πρώτη επιλογή. Σε περιπτώσεις που ο ασθενής είναι λειτουργικός, συνιστάται ο συνδυασμός ενδυνάμωσης και αερόβιας άσκησης.

Ο ρόλος της ψυχολογίας στην τήρηση του διαιτολογίου

Η κακή ψυχολογία συνήθως επηρεάζει την προσήλωση του ασθενούς στις οδηγίες που του δίνονται. Συχνά οι ασθενείς παραιτούνται, με αποτέλεσμα να επιδεινώνονται τα συμπτώματα και να καταπονούνται περισσότερο. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η πίεση από το συγγενικό περιβάλλον συνήθως επιβαρύνει την κατάσταση.

Η παρουσίαση του γεύματος είναι σημαντική, δηλαδή το γεύμα θα πρέπει να σερβίρεται σε πιάτο φρούτου και να είναι όσο το δυνατό πιο περιεκτικό σε θερμίδες. Για παράδειγμα, να συνοδεύεται από χυλοπίτες ή τραχανά αντί για μακαρόνια ή κριθαράκι, γιατί τα πρώτα είναι πιο πλούσια σε πρωτεΐνες, ενώ καλό είναι να προσθέτουμε τυρί τριμμένο ή ελαιόλαδο στο σερβίρισμα, για να αυξήσουμε τις θερμίδες.

Ο ασθενής δεν πρέπει να πιέζεται να καταναλώσει την ποσότητα του φαγητού που του σερβίρεται. Αντιθέτως, πρέπει να ενθαρρύνεται να καταναλώσει πιο πολλά γεύματα μέσα στην ημέρα, ανά 1-2 ώρες περίπου.

Πηγές

- WHO Globocan 2020
- ESPEN Practical Guidelines: Clinical nutrition in cancer

GC-Diet_Blog_01/2022