BLOG | Οστεοπόρωση

Είναι η οστεοπόρωση παιδιατρική νόσος;

Κυριάκος Αλουμανής, Ενδοκρινολόγος
Ιουλία Πολυχρόνη, Παιδιατρος -Ενδοκρινολόγος

Είναι προφανές ότι το ερώτημα της επικεφαλίδας θέτει, σε πρώτη ανάγνωση

Κυριάκος Αλουμανής, Ενδοκρινολόγος
Ιουλία Πολυχρόνη, Παιδιατρος -Ενδοκρινολόγος

Είναι προφανές ότι το ερώτημα της επικεφαλίδας θέτει, σε πρώτη ανάγνωση, υπό αμφισβήτηση τις γνώσεις του συγγραφέα σχετικά με τη νόσο, καθώς όλοι γνωρίζουν ότι η οστεοπόρωση είναι μία πάθηση της προχωρημένης ηλικίας και απαντάται συνήθως μετά την εμμηνόπαυση, ενώ επιδεινώνεται προϊόντος του χρόνου.

Η ματιά του Ενδοκρινολόγου ενηλίκων

Τα οστά μας αποτελούνται από οστίτη ιστό, ένα σύνολο εξειδικευμένων κυττάρων, κολλαγόνου και ανόργανης ουσίας με χαρακτηριστικά αυξημένη συγκέντρωση ασβεστίου που τους παρέχει ελαστικότητα αλλά και αντοχή. Λίγοι γνωρίζουν ότι τα οστά μας αφενός ανακατασκευάζονται συνεχώς (κάθε 10 χρόνια ο σκελετός μας είναι πλήρως ανανεωμένος), αφετέρου επιτυγχάνουν κορυφαία οστική μάζα (δηλαδή το μέγιστο ποσό οστίτη ιστού που διαθέτουμε στον οργανισμό μας) μέχρι την ηλικία των 30 ετών. Αυτή η κορυφαία οστική μάζα αποτελεί σημαντικό παράγοντα ως προς την επίπτωση της οστεοπόρωσης: ασθενείς που έχουν υψηλότερη οστική μάζα δυσκολότερα θα χάσουν στην πορεία της ζωής τους τόση μάζα ώστε να περάσουν το κατώφλι της οστεοπόρωσης.

Όλοι οι έμβιοι οργανισμοί έχουν ένα χαρακτηριστικό: Την οικονομία ενέργειας. Δηλαδή προσπαθούν να προσαρμόσουν τη δομή τους και τη λειτουργία τους προκειμένου να ξοδέψουν όσο λιγότερη ενέργεια γίνεται. Αυτό επηρεάζει όλα τα όργανα μας και ιδίως το μυοσκελετικό μας σύστημα.

Ας αναφέρουμε ένα παράδειγμα: Ένας αστροναύτης, που στο διάστημα δεν έχει να αντιμετωπίσει τις δυνάμεις της βαρύτητας, επιστρέφει στη γη έχοντας χάσει σημαντικό ποσοστό τόσο της μυϊκής όσο και της οστικής του μάζας. Είναι χαρακτηριστική εικόνα αστροναυτών που τους μετέφεραν στα χέρια μετά την προσγείωση, λόγω αδυναμίας του μυοσκελετικού τους συστήματος1.  Αυτό γίνεται διότι ο οργανισμός καταλαβαίνει την απουσία βαρύτητας ως ευκαιρία να μη συντηρεί μεγάλη μυϊκή και οστική μάζα και, κάνοντας οικονομία δυνάμεων, καταβολίζει και καταστρέφει μύες και οστά.

Με την ίδια λογική, άνθρωποι οι οποίοι δεν γυμνάζονται ή πολύ περισσότερο εκείνοι που για κάποιο λόγο ακινητοποιούνται, υφίστανται σταδιακά μείωση της οστικής και μυϊκής τους μάζας.

Δεδομένου λοιπόν ότι όποια ευκαιρία έχουμε να αποκτήσουμε ικανοποιητική κορυφαία οστική μάζα, που θα μας συντροφεύει στο μέλλον και θα καταστήσει την πιθανότητα οστεοπόρωσης μικρότερη, συμβαίνει μέχρι τα 25-30 πρώτα έτη ζωής και προφανώς ιδιαίτερα στην παιδική και εφηβική ηλικία, είναι αδιανόητο παιδιά και έφηβοι να μη γυμνάζονται εντατικά και να μην τρέφονται με τρόπο που να ενισχύει την αντοχή των οστών τους2. Εφόσον η σωστή ανάπτυξη ενός παιδιού και εφήβου πέρνα μέσα από τις συμβουλές των παιδιάτρων, είναι απόλυτη ανάγκη να γίνει κατανοητό ότι η έλλειψη σωστής διατροφής, στην κατεύθυνση της ενίσχυσης των οστών με ασβέστιο και άσκησης, προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης του μυοσκελετικού συστήματος αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για μελλοντική εκδήλωση οστεοπόρωσης. Στις μεγάλες ηλικίες μια χρόνια νόσος όπως η οστεοπόρωση χρήζει θεραπείας. Η πρόληψη ωστόσο ξεκινά από την παιδική ηλικία.

Η ματιά του Παιδίατρου -Ενδοκρινολόγου

Η οστεοπόρωση αποτελεί συστηματική νόσο των οστών που χαρακτηρίζεται από χαμηλή οστική μάζα και διαταραχή της μικροαρχιτεκτονικής του οστού, με αποτέλεσμα αυξημένη ευθραυστότητα του οστού και επιρρέπεια σε κατάγματα κυρίως σπονδύλων, αντιβραχίου και ισχίου. Η οστεοπόρωση υποστηρίζεται πως είναι μια επιδημική νόσος ή μάστιγα, η οποία με τη βοήθεια της σύγχρονης ζωής και των συνηθειών που τη συνοδεύουν, απειλεί να εξελιχθεί σε πανδημία. Ενδεικτικά, στις ΗΠΑ δαπανώνται 20 δις. Δολάρια ετησίως3, για την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης και των επιπλοκών της.

Εντούτοις, γενικά αποδεκτός ορισμός για την οστεοπόρωση στα παιδιά δεν υπάρχει. Πολλές αιτίες μπορούν να οδηγήσουν στην εμφάνιση οστεοπόρωσης στην παιδική ηλικία. Η Οστεοπόρωση στα παιδιά διαχωρίζεται σε πρωτοπαθή και δευτεροπαθή4,5.

Τα αίτια της πρωτοπαθούς οστεοπόρωσης στην παιδική ηλικία είναι:

  1. Διαταραχή κολλαγόνου: πχ Ατελής οστεογένεση
  2. Διαταραχή συνδετικού ιστού: σ.Ehlers-Danlos, σ.Marfan
  3. Διαταραχή επιμετάλλωσης του οστού: Υποφωσφατασία
  4. Διαταραχή λειτουργίας των οστεοβλαστών: σ.Οστεοπόρωσης-ψευδογλοιώματος
  5. Ιδιοπαθής νεανική οστεοπόρωση

Τα αίτια της δευτεροπαθούς οστεοπόρωσης στην παιδική ηλικία είναι:

  1. Λήψη φαρμάκων τοξικών για το οστό πχ κορτιζόνης
  2. Ελαττωμένη κινητικότητα πχ Μυϊκή δυστροφία Duchenne
  3. Αιματολογικές διαταραχές πχ μεσογειακή αναιμία
  4. Χρόνια φλεγμονή πχ ΙΦΝΕ
  5. Ενδοκρινοπάθειες
  6. Διατροφικές ανεπάρκειες πχ Υπογοναδισμός, ανεπάρκεια GH
  7. Νεφροπάθεια πχ ΧΝΑ

Φαίνεται λοιπόν πως το 60%-70% της οστικής μάζας είναι καθορισμένο από τα γονίδια6. Όμως το 30%-40% της οστικής μάζας καθορίζεται από συνήθειες τις οποίες, σε αντίθεση με τα γονίδια, ελέγχουμε, καθορίζεται λοιπόν από τροποποιήσιμους παράγοντες. Οι τροποποιήσιμοι παράγοντες αφορούν την διατροφή, την σωματική άσκηση και την επαρκή πρόσληψη βιταμίνης D. Γι’ αυτό λοιπόν σημαντική είναι η άσκηση κατά την παιδική ηλικία όπως και ο έλεγχος για την επάρκεια της Βιταμίνης D. Επίσης, η υπερκατανάλωση fast food και αναψυκτικών που χαρακτηρίζει τις διατροφικές συνήθειες των σημερινών παιδιών, δεν συνεισφέρουν μόνο στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας, αλλά και στην μελλοντική ανάπτυξη οστεοπόρωσης.

Ο σκελετός αναπτύσσεται κατά την παιδική ηλικία και φτάνει στην μέγιστη οστική πυκνότητα στην ηλικία των 30 ετών. Συνεπώς, μικρές αλλαγές της καθημερινής μας ζωής, κατά την παιδική και εφηβική ηλικία, μπορούν να αποτρέψουν ,ως ένα βαθμό, την μελλοντική εμφάνιση της οστεοπόρωσης και των επιπλοκών της.

Εξάλλου η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

  1. https://phys.org/news/2014-05-threeastronauts-earth-soyuz-capsule.html
  2. https://www.bones.nih.gov/health-info/bone/bone-health/juvenile#9
  3. Becker, D.J., Kilgore, M.L. & Morrisey, M.A. The Societal Burden of Osteoporosis. Curr Rheumatol Rep 12, 186–191 (2010).
  4. Journal of Pediatric Endocrinology and Metabolism Osteoporosis in Children and Adolescents: Diagnosis, Risk Factors, and Prevention (https://doi.org/10.1515/JPEM.2001.14.7.833)
  5. Genetic diseases related with osteoporosis M Valdés-Flores, et al in Osteoporosis, 2013
  6. J Am Coll Nutr, 1997 Aug;16(4):325-33

blog Osteop Day_9_2022